Al 32 jaar is hij één van de bekende Nederlandse stemmen bij sportwedstrijden en sinds 1999 verzorgt hij bij de NOS atletiekcommentaar op de radio. Andy Houtkamp stond naast het opmerkelijke telefoongesprek van Ellen van Langen, was woedend bij het wereldkampioenschap van Rens Blom en raakte verwonderd door de estafettevrouwen. De 66-jarige deskundige in honkbal, voetbal en atletiek spreekt zijn laatste woorden voor de radio op de slotdag van de Olympische Spelen.
In het clubhuis van het Fanny Blankers-Koen Stadion heeft Andy Houtkamp voor het hoofdprogramma van de FBK Games losbarst nog wel een half uurtje over. Om terug te blikken op 32 jaar radiocommentaar, waarbij hij de meeste jaren wel te vinden was op de perstribune van het grootste atletiekevenement van Nederland. ‘Ik heb geen idee wat mijn eerste editie hier was. Al wel 25 keer FBK Games heb ik meegemaakt, als het er niet meer zijn. De eerste keer dat het olympisch kwalificatiemoment voor de Ethiopiërs hier was georganiseerd herinner ik me nog goed. Dat was zo mooi, met al die Ethiopiërs langs de kant met trommels en vlaggen. Welke editie dat was? Geen idee. Ik ben slecht met jaren. Het is een uitstekende wedstrijd wat betreft topsportniveau. Helaas valt de aandacht van het publiek tegen vergeleken met andere sporten. Wel staat het evenement heel anders op de kaart dan in het begin van deze eeuw, toen de Nederlanders het bij de internationale toernooien veel minder goed deden. Maar voor een hoger kijksportniveau in Nederland is veel meer geld nodig. Sponsoren staan niet in de rij bij de FBK Games. Voor mij is atletiek een A-sport, mooier dan voetbal. Atletiek zal ik het meest missen als ik ben gestopt. Het is zo leuk om mee te maken en atleten zijn zo aardig, vriendelijk en leuk. Maar het zal nooit dezelfde aandacht krijgen als voetbal.’
Golden Four
Dat Houtkamp snel parallellen kan trekken tussen andere sporten, komt mede door zijn verleden als marketingmanager bij Nike Benelux. ‘Ik was verantwoordelijk was voor de sponsoring in de vier takken: voetbal, tennis, basketbal en atletiek. Maar de Amerikaanse instelling beviel me niet.’ Bij Nike werkte Houtkamp slechts anderhalf jaar, een tijdelijke oplossing voor zijn werkloosheid. Als valutahandelaar werd hij in de jaren 80 gevraagd bij RTL te komen werken als sportcommentator. ‘Wat me daar vooral veel plezier heeft gebracht is het verslaan van de Golden Four. Dat was de wedstrijdreeks in Berlijn, Oslo, Parijs en Brussel, nu vallend onder de Diamond League. Dat was geweldig: ik mocht ernaar toe, deed ook verslag van de persconferentie en wist precies welke haas hoe hard liep. RTL zond dat helemaal uit. Maar de zender kreeg door dat het wel heel veel geld kostte voor heel weinig luisteraars.’ Bij Sport 7 volgde Houtkamp, in zijn jeugd fanatiek honkbalspeler, als commentator honkbal en atletiek. Dat bedrijf ging in 1997 failliet en na het zelf ontslag nemen bij zijn volgende baan bij Nike kwam hij in 1999 in contact met de NOS. ‘Gio Lippens, de toenmalige radiocommentator op atletiek, werd hoofd sport bij Studio Sport en mij werd gevraagd of ik zijn plekje als atletiekcommentator kon overnemen. Toen stelde ik voor om een dag later te gaan praten en dat resulteerde erin dat de NOS ook nog iemand voor voetbal zocht. Dus toen werd ik in 1999 voetbal- en atletiekcommentator. Dat becommentariëren ging redelijk snel van een leien dakje door mijn ervaring. Het kende weinig geheimen meer.’
De Hardloopnetwerk nieuwsbrief lezen? Ontvang elke maandag de hoogtepunten van afgelopen week in je mailbox.
Geen toeval
‘Snelheid, intimiteit en zelfstandigheid’, zo presenteert Houtkamp zichzelf als radiojongen bij de NOS. ‘Radio is het allersnelste dat er is. Je kunt een uitslag niet eerder horen. Met intimiteit bedoel ik de intimiteit voor mezelf, want ik word niet herkend. Dat vind ik ideaal. Ik kick er niet op herkend te worden. Daarnaast ben ik alleen verantwoordelijk. Ik heb mijn eigen apparatuur, dat sluit ik aan, ik heb mijn microfoon en een monitor eventueel. Dat maakt het werk zelfstandig. Eenzaam? Ik vind het werk juist heerlijk. Bij voetbal zit ik bijvoorbeeld tussen 50.000 man. Contacten met collega’s mis ik verder niet. Ik kwam op de tribune van de FBK Games sinds jaren Theo Reitsma (voormalig sportverslaggever bij de NOS, red.) weer tegen. Dat is leuk. Hij was één van mijn voorbeelden. Atletiek is altijd zijn grote liefde geweest. Hij zei: ”wees altijd jezelf”. Je kunt nog zoveel weten, maar als je stem niet goed is, dan is het niks. Je moet niet ineens gaan praten met een andere stem. En kennis van het vak is belangrijk, waarna je goed kan anticiperen in de wedstrijd en meerdere dingen tegelijk kan zien. Verspringen en de start van de 200 meter lopen immers vaak door elkaar heen. Je moet je erg kunnen concentreren.’ Dan de vraag of het een voorrecht is om sportverslaggever te zijn. ‘Voor de luisteraar wel’, lacht Houtkamp. ‘Zelf zie ik dat niet zo. Het is wel geweldig om te doen en mooi om overal bij te kunnen zijn. Een voorrecht klinkt alsof ik heel erg blij mag zijn dat ik verstand van atletiek heb en een aardige stem heb en er hard voor werk. Zo zie ik het niet. Toeval bestaat niet in mijn ogen. Dat ik hier nu zit in de laatste maand van mijn carrière is geen toeval. Ik heb er keihard voor gewerkt. Tot de laatste dag van de Olympische Spelen zal ik er nog keihard voor werken.’
‘Ik ben nooit echt kwaad, maar in Helsinki was ik woest.’
Is er één atletiekhoogtepunt voor de winnaar van de Theo Koomen Award in 2013? ‘Ik wil er een paar noemen, want er is zoveel gebeurd. Dan begin ik met 1992: uiteraard Ellen van Langen. Ik stond ernaast toen zij de telefoon oppakte en haar toenmalige vriend Hans Koeleman sprak met de woorden ”hey lieffie, heb je het gezien?” Terwijl twee miljard mensen ter wereld de olympische 800 meter hadden gezien. Ik heb nog steeds contact met beiden. Verder denk ik aan 2005: het wereldkampioenschap polsstokhoogspringen van Rens Blom. Een donderdagavond die me altijd zal bijblijven. Ik ben nooit echt kwaad, maar ik was daar woest. Ik zat in Helsinki voor de radio en ze hadden in Nederland besloten een documentaire uit te zenden tussen negen en tien uur. Om 22:00 uur zou Langs de Lijn beginnen, maar in het uur daarvoor gebeurde het allemaal. Rens werd wereldkampioen zonder dat ik dat had kunnen melden. Maar wie er luistert tijdens een uitzending, interesseert me geen zak. Ik bereid me net zo goed voor voor drie luisteraars als dat er tien miljoen mensen achter de radio hangen. Nog een hoogtepunt was natuurlijk de wereldtitel op de 200 meter van Dafne Schippers in Beijing in 2015.’
‘Prachtig zilver’
‘Tranen in mijn ogen had ik maar bij een paar atletiekmomenten, waaronder het olympisch goud van Cathy Freeman in Sydney in 2000. Een Aboriginal die voor Australië in een groen met geel pak van één geheel goud wint op de 400 meter. ‘Ik wist wat ze ervoor had moeten doen en laten, dat publiek was in extase. Het was fantastisch. Alles klopte. Ik kan iedereen aanraden die beelden nog eens terug te kijken. Verder vond ik de EK in München twee jaar geleden geweldig. Ik heb daar echt genoten. De sfeer, het stadion, Nederland was goed. Wat wil je nog meer? Als je het nou echt hebt over hoogtepunten waarvan ik nu nog denk: jeetje, daar ben ik bij geweest… De gouden medailles en wereldrecords van Usain Bolt op de WK in 2009, in dat stadion in Berlijn. Ik heb er zoveel.’ Nog even naar het olympisch zilver van Dafne Schippers op de 200 meter in 2016. Houtkamp benadrukte daar in de seconden na haar finish de ‘prachtige, zilveren medaille‘ die ze zojuist had gewonnen. Waarom? ‘Ik wist dat iedereen in Nederland teleurgesteld zou zijn dat ze geen goud had gehaald. Meteen. Dat is bezopen, een belachelijke aanname. Omdat ze het jaar ervoor al goud had gewonnen, betekent dat niet dat je vervolgens in Rio maar even weer wint op een nummer dat gedomineerd werd door Amerikanen. We vergeten constant maar dat we Nederland zijn, zo’n klein atletieklandje. En dan win je zilver, op de Olympische Spelen! Ik benadruk zoiets extra, omdat ik zelf ook heb hardgelopen en mijn vrouw heb leren kennen bij de atletiekverenging. Ik weet hoe zwaar het is om atletiektrainingen te doen. Nog steeds vind ik het zonde dat Dafne in 2017 tijdelijk is overgestapt naar Rana Reider. Daar is het zo’n ander meisje geworden. Komende maand gaat ze van alles voor ons doen op atletiekgebied bij de Olympische Spelen. En Gregory Sedoc is er ook weer bij. Als ik echt moet kiezen uit m’n 32 atletiekjaren, dan zeg ik de wereldtitel van de estafettevrouwen op de 4×400 meter vorig jaar. Dat laatste moment, het onverwachte, de explosie, de groep, alles zat daarin. Daar kick je van. Het zag er helemaal niet naar uit dat er goud zou worden gehaald in Boedapest.’
Lees hier meer over de Olympische Spelen in Parijs.
Wachtwoord
Gaat Andy Houtkamp de atletiek straks missen? ‘Niet erg denk ik. Ik blijf het natuurlijk volgen. Ik ga nog wel een keer genieten van een EK of WK als toeschouwer, met mijn vrouw. Zonder papierwerk. In Boedapest vorig jaar ben ik geweest, maar ik ben er niet geweest. Vergeet niet: een dag werken bij een atletiektoernooi begint al om acht uur: met de bus naar het stadion. Dan hoop je dat er tussen de ochtend- en avondsessie vervoer terug is om nog even op de hotelkamer uit te rusten. Vervolgens moet je om vijf uur weer naar het stadion, om tot een uur of elf aan de slag te gaan. Dan kom je terug en moet je nog ergens eten, wat meestal niet lukt. Bij de WK in Londen hebben we acht dagen in een Turks restaurant gegeten omdat dat het enige restaurant in de straat was dat na twaalf uur nog open was. Eten tussen het becommentariëren door lukt niet. Ik doe alles in mijn eentje, voorheen deed ik ook nog interviews.’ 6 oktober was zijn bedoelde stopdatum bij de NOS. Daaraan werd hij dagelijks herinnerd. ‘Het wachtwoord op mijn computer was daarom: op 6 oktober ga ik met pensioen. Dat vond ik leuk. Ik leef ernaar toe en zie er niet tegenop.’ Een opvolger als radiocommentator op atletiek is naar Houtkamps weten nog niet bekend. ‘Dat is jammer. Eigenlijk moet diegene al meegaan naar de Spelen in Parijs om goed kennis te maken met de sport. Het is lastig je nu nog in te lezen als nieuweling. 11 augustus, dat wordt mijn laatste atletiekdag, met de olympische marathon voor vrouwen. De dag ervoor volg ik voor het laatst actief de races, met natuurlijk de 4×400 meter vrouwen. Omdat het mijn laatste is, eis ik een gouden medaille.’
Foto’s: Erik van Leeuwen & eigen bezit
- BIG10 op zondag 8 september 2024
- Lara Baars Paralympisch kogelkampioene, Vloet naar finale 200 meter (+ alle uitslagen)
- Na 44 speakerjaren neemt Henk Borgmeijer afscheid: ‘Ik wil geen polonaise’
- 5 supplementen om je te ondersteunen richting jouw (halve) marathon
- Rising Star: Florian Vriezen